จากความหมายนี้เองทําใหเรามองเห็นวา ระบบวรรณะ นั้นจะตองผูกพันเกี่ยวของกับชาวฮินดูไปตั้งแตเกิดจนตาย
วรรณะ หมายความวาอะไร?
จากคําบรรยายของนายตรีโลกนาถ ปาวา ที่ปรากฏในหนังสือ อารยธรรมอินเดีย ของคณะ อักษรศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร : พ.ศ. 2515 ไดอธิบายเอาไววา
"ในศัพทานุกรมของภาษาสันสกฤต คําวา "วรรณะ" แปลวา สี อักษร ชาติกําเนิด ลักษณะ คุณสมบัติรูป ประเภท ฯลฯ แตในที่นี้ควรจะหมายความวา ลักษณะหรือคุณสมบัติมากกวาอยางอื่น เพราะเปนการตีความหมายของพระเวท ยกตัวอยางเชน วรรณะพราหมณหมายถึง ผูมีลักษณะเปน พราหมณหรือผูที่มีคุณสมบัติเปนพราหมณเปนตน ในคัมภีรพระเวทสอนไววา มนุษยชาตินั้น หากจะ แบงประเภทออกไปแลวยอมสามารถแบงออกไดเปน 4 ประเภทหรือ 4 วรรณะใหญ ๆ ดวยกันคือ วรรณะพราหมณยอมมีลักษณะเปนพราหมณผูใดที่มีลักษณะกษัตริยผูนั้นก็เปนวรรณะกษัตริย ผูใด มีลักษณะแพศย ผูนั้นเปนวรรณะแพศย หากผูใดมีลักษณะศูทร ผูนั้นก็เปนวรรณะศูทร"
คําวาวรรณะยังมีการใหความหมายไวอีกวา หมายถึง สี ซึ่งหมายถึงสีผิว โดยขยายความวา ประชาชนในอินเดียมีเชื้อชาติ เผาพันธุที่มีสีผิวกายแตกตางกัน โดยเชื่อวาคนที่มีสถานะทางสังคมสูง (วรรณะสูง) สวนใหญจะมีผิวกายขาว ในขณะที่คนที่มสถานะทางสังคมต่ํา (วรรณะต่ํา) เปนผูมีผิวกายดํา นอกจากนี้ยังอาจหมายถึงสีของเครื่องแตงกายโดยอางวา ธรรมเนียมดั้งเดิมระบุไววา พราหมณแตงขาว กษัตริยแตงแดง แพศยแตงสีเหลือง ศูทรแตงสีดํา (วราคม ทีสุกะ, ไมระบุปที่ พิมพ, หนา 49)
การใหความหมาย การตีความ การใชคําศัพทภาษาตางประเทศ สําหรับคําวา วรรณะ ยังคง สามารถโตเถียงกันไดดงนั ั้นในที่นี้จึงเพียงแตจะอธิบายวา วรรณะ หมายถึง ชนชั้นทางสังคมในระบบ สังคมของฮินดู ซึ่งมี 4 กลุมหรือ 4 วรรณะ มีสถานะทางสังคมไมเทาเทียมกัน อยางไรก็ตามในแตละ วรรณะก็ยังมีการแบงยอยออกเปนกลุมทางสังคมเล็ก ๆ ซึ่งในที่นี้จะใชคําวา ชาติ (อานวา ชา-ติ) Jati ดังจะอธิบายรายละเอียดตอไปขางหนา
บอเกิดของระบบวรรณะ ความคิดเกี่ยวกับการแบงประชาชนออกเปนชนชั้นตาง ๆ กระทั่งพัฒนามาเปนระบบวรรณะที่ มีกฎเกณฑขอหาม ขอกําหนดที่ซับซอนนั้นคงตองใชเวลานับพันป ดังนั้นจึงเปนการยากหรืออาจจะ เปนไปไมไดเลยที่จะสืบยอนใหเห็นกําเนิดที่แทจริงและถูกตองของระบบนี้ หลักฐานสําคัญ ๆ ที่ใชใน การศึกษาเรื่องระบบวรรณะนี้เองก็กลาวถึงตนตอหรือกําเนิดของระบบวรรณะไวนอยมาก
ในคัมภีรฤคเวท ซึ่งถือวาเปนคัมภีรทางศาสนาที่เกาแก ที่สุด ระบุเรื่องราวของวรรณะไววา วรรณะทั้ง 4 เกิดจากพระพรหม โดยพระพรหมสรางวรรณะตาง ๆ จากอวัยวะสวนตาง ๆ ของ พระองคเอง อันไดแก พราหมณสรางจากพระโอษฐ กษัตริยสรางจากพระหัตถ แพศยสรางจาก กระเพาะ และศูทรสรางจากพระบาท (อยางไรก็ตามผูรูบางทานกลาววา พระพรหมสรางวรรณะตาง ๆ จากศีรษะ แขน ขา และเทา ตามลําดับ) และหลังจากนั้นก็มีการอธิบายความเพื่อกําหนดหนาที่ อาชีพของคนในแตละวรรณะ อยางเชน พราหมณเปนนักบวช ครู กษัตริยเปนผูปกครอง แพทย เปนพอคา ชาวนา ชาวไร ศูทร เปนผูรับใชคนในวรรณะอื่น ๆ การจําแนกหนาที่เชนนี้ยังปรากฏในคัมภีรทางศาสนาเลมอื่น ๆ เชน คัมภีรมนูธรรมศาสตรคัมภีรปุราณะ มหากาพยรามายณะ และมหา กาพยภารตะ (วราคม ทีสุกะ : หนา 50)
แนวคิดหรือทฤษฎีการกําเนิดระบบวรรณะขางตนสะทอนใหเห็นความผูกพันของระบบสังคม กับพระเจา ดังนั้นจึงมีความเชื่อกันวา ระบบวรรณะ เปน "ธรรมะ" หนึ่งที่พระเจาทรงสรางขึ้น ซึ่ง จะตองคงอยูตลอดไปเปลี่ยนแปลงไมไดสมาชิกของสังคมตองทําตาม "ธรรมะ" ที่พระเจาเปนผูกําหนด ขึ้น และยังตองรักษาระบบไวดวย
นอกเหนือจากทฤษฎีกําเนิดวรรณะวามาจากพระเจาแลว ยังมีแนวคิดหรือทฤษฎีอีกบางประการที่กลาวถึง เชน ทฤษฎีที่อางวา พราหมณเปนผูตั้งระบบ สรางกฎเกณฑของวรรณะเพื่อธํารงรักษาสถานะทางสังคมของตนใหสูงสงกวาชนชั้นอื่น เนื่องดวยสถานะทางสังคมของตนนั้นถูกทาทาย โดยชนกลุมอื่น ๆอันเนื่องมาจากพัฒนาการทางปรัชญา ศาสนา ในยุคอุปนิษัท แนวคิดอีกแนวคิดหนึ่งเปนแนวคิดเกี่ยวกับความเหนือกวาทางเชื้อชาติ โดยอางวาชาวอารยัน ที่อพยพเขาสูอนุทวีปถือวาตนนั้นมีความเจริญกวาคนพื้นเมืองอินเดีย จึงคิดแบงแยกมิใหเกิดการผสม ปนเปทางเชื้อชาติโดยสรางระบบนี้ขึ้นมา แนวคิดทายสุดเปนแนวคิดเกี่ยวกับกําเนิดของระบบวรรณะวาเกิดขึ้นเน่องจากมีอาชีพหรือ หนาที่ตางกัน (ไมเกี่ยวกับศาสนา)
อยางไรก็ตาม เราไดพบคําอธิบายบอเกิดของวรรณะที่นําเอาแนวคิดทั้งหมดที่กลาวขางตน ผสมผสานกัน ซึ่งอธิบายโดยอาศัยลําดับเวลาตามประวัติศาสตร และพัฒนาการของชนเผาอารยัน ตั้งแตแรกเขามาในอนุทวีปอินเดียจนกระทั่งระบบวรรณะไดพัฒนาเปนรูปเปนรางขึ้นโดยสมบูรณ
Romila Thapar ไดอธิบายการกําเนิดของระบบวรรณะไวในหนังสือ A History of India : Volume I ซึ่งพอสรุปไดวา เมื่อชาวอารยันแรกเขามาในอนุทวีปอินเดีย ชนเผาอารยันมีการแบงชนชั้น ทางสังคม (Social Class) ออกเปน 3 ชนชั้น คือ นักรบ หรือชนชั้นปกครอง พระนักบวชและประชาชนธรรมดา เปนการแบงชนชั้นอยางหลวม ๆ สํานึกเกี่ยวกับชนชั้นอาชีพยังไมรุนแรง การประกอบอาชีพมิไดเปนไปโดยการสืบสายโลหิต กฎเกณฑเกี่ยวกับการแตงงานในกลุมสังคมเดียวกันยังไมมี และก็ไมมีขอหามการเสพยอาหารรวมกับผูอื่น การแบงประชาชนออกเปน 3 ชนชั้นนั้นก็เพียงเพื่อความสะดวกในการจัดระเบียบองคกรทางสังคมและเศรษฐกิจเทานั้น
พัฒนาการขั้นแรกของวรรณะ(Caste) เกิดขึ้นเมื่อชาวอารยันปฏิบัติตอชนพื้นเมืองของอนุทวีป ที่เรียกวา ทาสา (Dasas) ในลักษณะเหยียดหยามดวยเปนผูแพในสงครามระหวางคน 2 กลุมนี้ และ อาจดวยเพราะความกลัวที่อารยันนั้นตองอยูทามกลางคนพื้นเมืองที่เปนประชากรสวนใหญ จึงไดสรางกฎเกณฑของการอยูรวมกัน เพื่อมิใหเกิดการผสมกลมกลืนกันระหวางประชาชน 2 เชื้อชาติโดยที่ความแตกตางของชน 2 กลุมนี้ก็เห็นไดชัดอยูแลววามีสีผิวแตกตางกัน อารยันมีผิวขาว คนพื้นเมือง อินเดียมีผิวดํา ดังนั้น คําวา วรรณะ ซึ่งในความหมายหนึ่งหมายถึง สีผิว จึงเกิดขึ้น การใชสีผิวเปนตัวกําหนดความแตกตางของประชาชนนี้นาจะมีการตอกย้ํามากในระยะเวลาที่อารยันเขามาในอนุทวีปใหม ๆ ซึ่งตอมาไดฝงรากลึกในวัฒนธรรมของอารยันในแถบอินเดียตอนเหนือ
อยางไรก็ตามในระยะแรกนี้การแบงแยกเชนนี้เปนเพียงการแบงแยกระหวางชาวอารยันกับประชาชนที่ไมใชอารยัน โดยเชื่อวา อารยันเปนทวิชะ (Dvija) หรือวรรณะที่มีการเกิด 2 ครั้ง (Twice-born castes) ครั้งแรก เกิดโดยธรรมชาติ เกิดครั้งที่ 2 คือการรับเขาสูวรรณะ มาถึงพัฒนาการขั้นนี้จึงปรากฏชนชั้นทางสังคม 4 ชนชั้น ซึ่ง 3 ชนชั้นแรกเปนอารยันเปน ทวิชะ (ตอมาความเปนทวิชะจะจํากัดเฉพาะพราหมณเทานั้น) ไดแก
1. กษัตริยะ Kshatriyas คือนักรบและชนชั้นปกครอง
2. พราหมณะ Brahmans คือนักบวช
3. ไวศยะหรือแพศยะ Vaishyas คือเกษตรกร
4. ศูทร Shudras คือ ทาสา และผูมีสายเลือดผสมปนเป ระหวางทาสากับอารยัน
พัฒนาการของระบบวรรณะนั้นพัฒนาไปโดยสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ และ การปกครองของชาวอารยัน กลาวคือ การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจของอารยันจากอาชีพเรรอน เลี้ยงสัตวไปเปนสังคมเกษตรกรรมที่มีการตั้งถิ่นฐานที่แนนอน การเปลี่ยนแปลงเชนนี้กอใหเกิดความชํานาญพิเศษในอาชีพการงาน หรือเกิดแรงงานที่มีความชํานาญเฉพาะดาน (Specialization of Labor) สังคมเกษตรกรรมกอใหเกิดเกษตรกรก็คือ ศูทร ซึ่งเดิมเปนผูใชแรงงาน คนเหลานี้ประกอบอาชีพเพาะปลูก ซึ่งอาจจะบนที่ดินของเจาของที่ดินที่เปนอารยันก็คือ ไวศยะ ซึ่งเดิมเปนเกษตรกร ชุมชนเกษตรกรรมก็นําไปสูการคาทั้งนี้ก็เนื่องจากความตองการสินคาของประชาชนในแตละทองถิ่น นั้นตางกัน ดังนั้นชุมชนทางการคาจึงเกิดขึ้น และก็จะนําไปสูการผลิตซึ่งกอใหเกิดชุมชนชางฝมือขึ้น เชนกัน การเกิดกลุมทางเศรษฐกิจที่มีความชํานาญเฉพาะดาน ทําใหสังคมของอินเดียกาวไปสูการจัดระเบียบสังคมที่เขมงวดยิ่งขึ้น
ทามกลางพัฒนาการทางเศรษฐกิจ การปกครองของชาวอารยันก็พัฒนารูปแบบจากชนเผา เขาสูระบบอารณาจักรเผา ซึ่งทําใหชนชั้นปกครอง และนักรบมีบทบาทเดนชัดมากขึ้นในฐานะผูปกปองคุมครองชีวิตและทรัพยสินของสมาชิกในสังคม รวมทั้งการขยายอาณาเขต บทบาทเหลานี้ทําใหกษัตริยและนักรบดูเหมือนวาจะมีบทบาทสําคัญที่สุดในสังคม รองลงไปก็คือนักบวชและตามมา ดวยพอคาและเจาของที่ดิน อันดับสุดทายก็คือเกษตรกร (กษัตริยะ พราหมณะ ไวศยะ และศูทร ตามลําดับ)
พัฒนาการทางสังคมเชนนี้ทําใหนักบวชตระหนักวาผูที่จะมีอํานาจสูงสุดในสังคม ก็คือผูที่มีสถานะทางสังคมสูงสุด ดังนั้นนักบวชจึงอางอํานาจในการมอบสภาวะความเปนเทพใหกับกษัตริย ซึ่งสภาวะความเปนเทพนั้นมีความจําเปนอยางยิ่งตอสถานะของกษัตริยในชวงเวลานั้น นอกจากนี้ นักบวชยังอางถึงกําเนิดของชนชั้นตางๆวาผูกพันกับพระเจา ดังที่ไดกลาวมาแลวขางตน 3 ขอใหเขาใจวากระบวนการเชนนี้ตองใชเวลานานมากนับรอยๆ ป
ดังนั้นการแบงชนชั้น (วรรณะ) จึงพัฒนาจนถึงขั้นที่ยอมรับทั่วไปในหมูชาวฮินดูวา พราหมณ กษัตริย ไวศยะ ศูทร มีสถานะทางสังคม สูง-ต่ํา ลดหลั่นกันมาตามลําดับ แมวาในหวงเวลานี้คน พื้นเมืองของอนุทวีปหรือกลุมทาสา จะเลื่อนสถานะจากผูใชแรงงานรับใชชนอารยันเปนเกษตรกร หรืออยูในวรรณะศูทร แตประชาชนในชนชั้นนี้ก็ยังคงถูกกีดกันจากสถานะทวิชะ และก็ยังคงถูกกีดกันไมใหเขารวมในระบบความเชื่อของพระเวท การกีดกันนี้เองทําใหชนชั้นศูทรหันไปนับถือพระเจา และระบบความเชื่อของตนเอง
การแบงประชาชนใหมีสถานะทางสังคม สูง-ต่ํา ไมเทากันในลักษณะเชนนี้ทําใหในสมัยตอ ๆ มา (นับรอยๆ ป) สังคมอินเดียสามารถดูดกลืนกลุมคนเชื้อชาติตาง ๆ ที่เขาไปในอนุทวีปอินเดียใหเขาไปในระบบสังคมของอินเดีย โดยจัดใหเปนกลุมยอย หรือที่เรียกกันวา อนุวรรณะ (Sub-caste) ซึ่งมีความสูงต่ําของสถานะทางสังคมแตกตางกันไป โดยขึ้นอยูกับอาชีพ หรือ แหลงที่มาทางสังคม (Social origin) แลวแตกรณี (Thapar, Romila. 1966 p.39-40)
เปนที่ยอมรับกันวาระบบวรรณะของอินเดีย เปนการจัดระเบียบทางสังคมที่ยอมรับวามนุษย นั้นมีสถานะทางสังคมสูง-ต่ํา ไมเทากัน และในขณะเดียวกันสมาชิกของชนชั้น (วรรณะ) ตาง ๆ ก็ยังมีการกําหนดความสูง-ต่ําของสถานะทางสังคมใหสูงต่ําแยกยอยลงไปอีก
และที่สําคัญในสังคมอินเดีย ยังมีกลุมประชาชนที่มิไดอยูใน "ระบบ" คนเหลานี้เปนกลุมประชาชนที่ไดรับการดูถูกเหยียดหยามหรือ ถูกกีดกันไมใหเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม ทางศาสนาของชุมชน ไมสามารถจะสนทนา หรือมีปฏิสัมพันธทางสังคมกับคนใน "ระบบ" ได จะทําไดก็เพียงพยายามอยู่ใหหางไกลจากคนในระบบ และมีปฏิสัมพันธกับคนในสถานะเดียวกันเทานั้น
ประเด็นตอจากนี้ไปจะพยายามอธิบาย คนในระบบและนอกระบบ โดยจะขอกลาวถึง "คนนอกระบบ" กอน เนื่องจากมีเนื้อหาที่สั้นกวา ส่วน "คนในระบบ" นั้นจะขอกลาวในลําดับตอไป
"คนนอกระบบ"
ประชาชนที่จัดวาอยูนอกระบบสังคมกลุมที่ใหญที่สุดของสังคมอินเดียคือพวก จัณฑาล (Untouchables) การมีจัณฑาลในสังคมอินเดียนั้นในทรรศนะของนักวิชาการบางคนถือวาเปนสิ่งชั่วรายของสังคมอินเดียที่มีการดูถูกเหยียดหยามมนุษยดวยกัน แตอยางไรก็ตามพึงเขาใจดวยวา ปรากฏการณเชนนี้ก็คือความพยายามในการจัดระเบียบของสังคม ใหสังคมดําเนินตอไปไดอยางปกติ และสันติเพื่อบรรลุถึงเปาหมายสูงสุดของสังคม คือเพื่อธํารงรักษา "ธรรมะ" ที่พระเจาสรางและให สมาชิกของสังคม (แมจะไมทุกคน) บรรลุโมกษะอันเปนเปาหมายสูงสุดของชีวิต
มีผูใหความเห็นเกี่ยวกับกําเนิดของจัณฑาลเอาไววาเกิดจากการแตงงานขามวรรณะ โดยที่ หญิงมีสถานะทางสังคม (วรรณะ) สูงกวาชาย คือหญิงอยูในวรรณะพราหมณชายอยูในวรรณะศูทร บุตรที่เกิดมาจะเปนจัณฑาล เปนผูที่คนในวรรณะสูง ๆ ไมควรถูกตองสัมผัส หรือแมแตมองก็จะทําใหนัยนตาสกปรก ตองชําระลางใหหมดมลทิน
ความเห็นเกี่ยวกับกําเนิดของจัณฑาลดังกลาวดูเหมือนจะเปนความเห็นที่เปนที่ยอมรับกันอยางกวางขวาง แตอยางไรก็ตามในที่นี้ใครตั้งขอสังเกตวา การแตงงานขามวรรณะโดยที่หญิงมีวรรณะสูงกวาชายนั้นถือวาเปนการทําผิดกฎของวรรณะอยางรุนแรง เพราะโดยปกติแลวชาย-หญิง จะตองแตงงานภายในพวก หรือกลุมทางสังคมเดียวกัน (Endogamy) การละเมิดกฎของวรรณะนี้ก็ถือวาเปนความผิดที่รายแรง สามี-ภรรยา ก็ทําผิดตั้งแตยังไมมีบุตร เหตุใดบุตรเทานั้นที่เปนจัณฑาล พอ-แม ก็นาจะเปนจัณฑาลดวย ดังนั้นจัณฑาลนาจะเกิดขึ้นจากการที่สมาชิกของสังคมทําผิดกฎของวรรณะ คลาย ๆ กับทําผิดกฎศาสนา (Canon Law) ของยุโรปยุคกลางที่ถูกขับออกจากศาสนา (Ex-communication) ในกรณีของสังคมอินเดียก็เชนกัน การทําผิดกฎของวรรณะก็ตองถูกลงโทษ รุนแรงมากนอยขึ้นอยูกับกรณี หากรุนแรงมาก อยางเชนการแตงงานขามวรรณะก็คงถูกขับออกไป
นอกจากนี้พฤติกรรมทางสังคมหรือวัฒนธรรมบางอยางอาจทําใหถูกมองไดวาเปนคนนอกระบบวรรณะ เชนการบริโภคเนื้อสัตว สังคมฮินดูเปนสังคมมังสวิรัติ การบริโภคเนื้อสัตวจะไดรับการดูถูกเหยียดหยามวาสกปรก มีมลทิน ไมมีใครคบคาสมาคมดวย จัณฑาลเปนคนนอกระบบสังคมที่ไมมีทางจะกลับเขาไปสูระบบวรรณะไดอีกเลย
อยางไรก็ ตามในสังคมอินเดียมีกลุมคนที่อยูนอกระบบชั่วคราว หรืออยูนอกระบบอันเนื่องมาจากเหตุการณบางอยางที่เกิดขึ้นในชีวิตของคนผูนั้น อยางเชน เด็กตั้งแตแรกเกิดจนกระทั่งถึงพิธีรับเขาวรรณะ ตัด จุก มอบสายคลองไหล เมื่ออายุประมาณ 12-13 ปถือกันวาเด็กยังออนดวยวัยวุฒิและวุฒิภาวะ รวมถึงยังดอยความรู ไมสามารถแยกแยะ ผิด ถูกไดดี เขาจึงถือกันวา เด็กอยูนอกระบบชั่วคราวคง จะเพื่อหลีกเลี่ยงการลงโทษเด็กหากทําผิดกฎของวรรณะบางประการโดยไมรูตัว หากเมื่อเขาสูวรรณะแลวก็ตองปฏิบัติตามกฎอยางเครงครัด
คนอีกกลุมหนึ่งที่จัดไดวาอยูนอกระบบปกติก็คือ หญิงหมายในสังคมอินเดีย หญิงหมายดูจะเปนกลุมคนที่ดอยโอกาส มิสามารถที่จะรวมกิจกรรมทางสังคมกับคนในระบบไดเหมือนในสมัยที่สามียังมีชีวิตอยู จะตองรวมกลุมกันทํากิจกรรมไมวาเปน กิจกรรมทางศาสนา ทางสังคม ในกลุมของตนเองเทานั้น กลุมคนนอกระบบ 2 ประเภทหลังนี้ แมวา จะมีขอกําหนด ขอหามในการรวมกิจกรรมทางสังคมทางศาสนา แตก็มิไดรับการดูถูกเหยียดหยามจากสังคมเหมือนจัณฑาล
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น