ศาสนาชาติพันธุ์ หรือ Ethnic religion หมายถึงประเภทของศาสนาที่ได้รับการยึดถือโดยชาติพันธุ์หนึ่งๆ โดยคนในชาติพันธุ์นั้นยอมรับว่า ศาสนาดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ของตน เป็นสัญญลักษณ์ของชาติพันธุ์ของตน และสมาชิกของชาติพันธุ์นั้นส่วนใหญ่ก็ยึดถือปฏิบัติในศาสนาดังกล่าว การเป็นกลุ่มชาติพันธุ์เดียว มักจะต้องหมายถึงการผสมรวมกันทั้ง เชื้อชาติหรือเชื้อสาย (ซึ่งย่อมหมายถึงลักษณะทางหน้าตาร่างกายและผิวพรรณด้วย) ภาษา และวัฒนธรรม ซึ่งในวัฒนธรรมนี้บ่อยครั้งที่รวมถึงศาสนาหรือความเชื่อเชิงศาสนาเข้าไปด้วย
มีการเรียกศาสนาชาติพันธุ์ด้วยคำอื่นด้วย แต่ความหมายอาจต่างกันนิดหน่อย เช่น Tribal religion (ศาสนาประจำเผ่า) Local religion (ศาสนาท้องถิ่น หรือศาสนาประจำถิ่น) regional religion (ศาสนาประจำภูมิภาค) หรือแม้แต่ national religion (ศาสนาประจำชาติ)
นอกจากนี้บางทีก็ถือเป็น cultural religion หรือศาสนาวัฒนธรรม เพราะเป็นการที่ศาสนานั้นได้หลอมรวมจนกลายเป็นวัฒนธรรมของชาติพันธุ์นั้นๆ ไปด้วย
ศาสนาชาติพันธุ์ อาจก้าวไปเป็น "ศาสนาประจำชาติ" (national religion) ได้หากชาติพันธุ์ดังกล่าวกลายเป็นประเทศขึ้นมา และพยายามให้ศาสนาชาติพันธุ์ของตนมีอิทธิพลเหนือศาสนาอื่น
"ศาสนาชาติพันธุ์" มีทั้งแบบที่เป็นโดยหมู่ชนที่นับถือและแบบโดยเนื้อหาสาระ แบบศาสนาชาติพันธุ์โดยหมู่ชนที่นับถือ หมายถึงการที่ชนในชาติพันธุ์นั้นๆ นับถือศาสนานั้นกันมากจนกลืนเป็นวัฒนธรรมชาติพันธุ์เลย
ส่วนศาสนาชาติพันธุ์แบบโดยเนื้อหา หมายถึง การที่ศาสนานั้นมีเนื้อหาเพื่อการเชิดชูและเจาะจงเพื่อกลุ่มชาติพันธุ์นั้นโดยตรง
อาจพูดอีกแง่ว่า ศาสนาชาติพันธุ์ ต่างกับศาสนาสากล ตรงที่ ศาสนาชาติพันธุ์จะนับถือกันอยู่แค่ชาติพันธุ์เดียว ไม่ว่าจะมีจำนวนคนมากแค่ไหน หรือคนชาติพันธุ์นั้นจะกระจายไปทั่วโลกแค่ไหนก็ตาม หรือเนื้อหาของศาสนานั้นก็จะเน้นเชิดชูเฉพาะชาติพันธุ์นั้นๆด้วย แต่ศาสนาสากลคือ ศาสนาที่คนชาติพันธุ์อื่นๆ ร่วมนับถือไปด้วยอย่างมากมาย และเนื้อหาก็เปิดกว้างแก่คนทุกชาติพันธ์ุอย่างเท่าเทียม
ในโลกนี้ มีศาสนาชาติพันธุ์มากมาย และก็ยังดำรงอยู่ในชาติพันธุ์อยู่มาก แม้ว่าจะเสื่อมถอยไปมากเพราะสาเหตุหลายประการ ส่วนใหญ่ก็จะเป็นประเภทศาสนาบรรพกาล หรือศาสนาผีท้องถิ่น ผีธรรมชาติ เทพเจ้าท้องถิ่น หรือศาสนาบูชาบรรพบุรุษนั่นเอง
ขอยกตัวอย่างศาสนาชาติพันธุ์เหล่านี้ที่ยังคงดำรงอยู่และเป็นที่รู้จักกันดีของคนไทย เช่น ศาสนาเทพของอียิปต์ ศาสนายูดายของชาวยิว-อิสราเอล ศาสนาชินโตของชาวญี่ปุ่น ศาสนาเต๋าของจีน ศาสนาเทพต่างๆของจีน (เช่น เง็กเซียน, โป๊ยเซียน) ศาสนาขงจื้อของจีน ศาสนาโซโรแอสเตอร์ของชาวอิหร่าน ศาสนาบูชาเทพนอร์ส เทพของไวกิ้ง เทพโอดิน-เทพธอร์ ของชาวสแกนดิเนเวีย ศาสนาเทพต่างๆของพื้นบ้านยุโรปที่ถูกเรียกรวมๆ ว่าศาสนาเพเกิ้น ศาสนาเทพเทงกรีของเอเชียกลาง ศาสนาเทพ-ผีแถนของไทย-อินโดจีน เป็นต้น
นอกจากนี้ ยังมีศาสนาจำนวนมากเริ่มจากการเป็นศาสนาชาติพันธุ์แบบเนื้อหาสาระ แต่เมื่อวันเวลาผ่านไป จากศาสนาเฉพาะของชาติพันธุ์ ก็ค่อยๆ "กลายพันธุ์" เป็นศาสนาเพื่อชาติพันธุ์อื่นๆ หรือแม้แต่ศาสนาสากลของชาติต่างๆไป ที่ชัดเจนที่สุดคือ ศาสนายูดาย ที่เริ่มจากการเป็นศาสนาของชาติพันธุ์ชาวยิวโดยเฉพาะ แต่ภายหลังได้พัฒนาต่อยอดจนกลายเป็นศาสนาคริสต์ซึ่งกลายเป็นศาสนาสากลของคนทุกชาติ ทั่วโลก และเป็นศาสนาหลักของโลกศาสนาหนึ่ง
นี่ยังรวมทั้งศาสนาอิสลาม ที่เริ่มต้นจากการเป็นศาสนาของชาวอาหรับและแพร่ขยายไปสู่ชาติพันธุ์และชนชาติอื่น
ถือกันว่า ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ที่นับถือกันในหมู่ชนชาวอินเดีย เป็นศาสนาชาติพันธ์ุที่ใหญ่ที่สุดในโลก เนื่องจากคนอินเดียมีจำนวนมากที่สุดในโลกและส่วนใหญ่ก็นับถือศาสนาฮินดูนี้ด้วย อย่างไรก็ตามปัจจุบันศาสนาฮินดูกำลังออกไปได้รับความนิยมในโลกตะวันตกมากขึ้น โดยรูปของโยคะ สมาธิ และอื่นๆ
บางทีศาสนาชาติพันธุ์ก็ยังอาจหมายถึง การเอาศาสนาที่เกิดจากท้องถิ่นอื่นเข้ามาเป็นศาสนาชาติพันธุ์ของตนเอง โดยมีการผสมและปรับให้เข้ากับศาสนาพื้นบ้านเดิมของตนจนกลืนกลายเป็นศาสนาชาติพันธุ์ของตนด้วย
ศาสนาชาติพันธุ์ยังมีอีกมากทั่วโลก
ศิลป์ชัย เชาว์เจริญรัตน์
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น