3 คำถามต้องระวังในทางศาสนวิทยา

3 คำถามต้องระวังในทางศาสนวิทยา

เวลาให้สัมภาษณ์สื่อ มีหลายครั้งที่ผู้เขียนหนักใจเหมือนกันที่ต้องตอบคำถาม 3 ลักษณะที่สื่อถาม...

1. "ศาสนา/ความเชื่ออันนี้ผิดใช่ไหม?"

2. "นี่ไม่ใช่ศาสนาพุทธแท้ (คริสต์แท้/อิสลามแท้/ฯลฯแท้) ใช่ไหม?"

3. "ศาสนา/ความเชื่อแบบนี้หลอกลวงใช่ไหม?"

มาดูกันทีละข้อ

ตอบข้อ 1. "ศาสนา/ความเชื่ออันนี้ผิดใช่ไหม?"

ศาสนาและความเชื่อเป็นเรื่องที่พิสูจน์ว่าถูกหรือผิดได้ยาก  (เคยอธิบายเรื่องนี้แล้ว) มีบางเรื่องที่อาจพอพิสูจน์ได้ แต่ส่วนใหญ่พิสูจน์ไม่ได้  พูดได้ว่าเรื่องที่พิสูจน์ไม่ได้มีมากกว่าที่พิสูจน์ได้  ถึงกระนั้นก็เป็นสิทธิของเขาที่จะเชื่ออย่างนั้นอยู่ดี 

ตอบข้อ 2. "นี่ไม่ใช่ศาสนาพุทธแท้ (คริสต์แท้/อิสลามแท้/ฯลฯแท้) ใช่ไหม?"

ความเป็นศาสนาใดแท้ไม่แท้เป็นเรื่องที่ชี้วัดได้ในระดับหนึ่ง แต่ก็จะมีประเด็นที่สามารถเห็นต่างกันหรือแม้แต่เป็นข้อถกเถียงได้อีกมากมาย  จนกระทั่งการบอกว่าอันไหน "ไม่แท้" บอกได้ง่ายกว่าบอกว่าอันไหน "แท้"  เพราะเหตุว่าของแท้เหมือนแบบดั้งเดิมแบบสมัยศาสดาหา(แทบ)ไม่มีแล้ว เหลือแต่ของไม่แท้ด้วยกันทุกอัน  ต่างกันที่ไม่แท้มากหรือน้อยแค่ไหน  และถึงแม้บอกว่าเขาไม่แท้ เขาก็มีสิทธิเชื่อในแบบของเขาอยู่ดี

ที่จริงคำถามที่ 1 กับ 2 อาจถูกต้องกว่าถ้าต่อด้วยคำถามที่ว่าศาสนาและความเชื่อดังกล่าวเป็นอันตรายแค่ไหน และมีข้อควรระวังอะไร  แต่การตอบคำถามที่ 3 จะเป็นอีกแบบ

ตอบข้อ 3. ศาสนา/ความเชื่อแบบนี้หลอกลวงใช่ไหม? 

ผู้เขียนขอตอบคำถามนี้โดยต้องขอร้องผู้อ่านก่อนว่าโปรดอ่านดี ๆ เพื่อจะไม่เข้าใจผู้เขียนผิด  ขอตอบแบบนี้ว่า "การหลอกลวงในทางศาสนาและความเชื่อ" มันไม่เหมือนการหลอกลวงทั่วไป  ส่วนใหญ่สิ่งที่คนเรียกว่าการหลอกลวงในทางศาสนาและความเชื่อ มันเป็นเรื่องที่ตัวผู้สั่งสอนหรือผู้จูงใจก็เชื่ออย่างนั้นจริง ๆ ด้วย และเชื่อโดยบริสุทธิ์ใจ  ฉะนั้นถ้าจะว่าเป็นการหลอก มันก็เป็นการหลอกตัวเองก่อนแล้วก็เลยไปหลอกคนอื่นต่อโดยไม่ตั้งใจ 

อันนี้ต้องบอกว่าไม่เกี่ยวกับกรณีที่มีบางคนที่ตั้งใจหลอกผู้อื่นจริงๆ  หรือหลอกโดยเจตนา พวกนั้นก็(อาจ)มีบ้างแน่นอน แต่ก็ต้องแยกเป็นคนละพวก 

การหลอกคนอื่นโดยเจตนา กับการหลอกคนอื่นโดยตัวเองก็เชื่ออย่างนั้นจริง ๆ นั้นไม่เหมือนกัน  หรือพูดได้ว่า แบบแรกคนหนึ่งเอาอีกคนเป็นเหยื่อ  ส่วนอันที่สองทั้งคู่ต่างตกเป็นเหยื่อของระบบศาสนาและความเชื่อนั้น ๆ  ซึ่งถ้าจะเอาผิด มันจะเป็นความผิดคนละข้อหากัน อย่างน้อยก็คือเรื่องผิดโดยเจตนากับไม่เจตนา  

บางคนอาจบอกว่า "ถ้าไม่อยากถูกถือว่าหลอกลวงก็อย่าเรียกเงินสิ"  ก็ตอบได้ว่า นั่นก็เป็นแนวคิดที่ดีมากและมีเหตุผลส่วนหนึ่ง  แต่มันก็อาจใช้ไม่ได้ผลจริงกับทุกกรณี เพราะทุกศาสนาและความเชื่อต่างก็มีรูปแบบการขอให้ช่วยอุดหนุนศาสนาในรูปแบบและเหตุผลต่างๆ เช่นกัน สุดแล้วแต่จะเรียกชื่อว่าอะไร เช่น ทำบุญ  ถวายปัจจัย  ค่าบูชา ค่าครู  เงินพลี ถวายทรัพย์ ซะกาด ฯลฯ 

ลองดูตัวอย่าง แม้แต่การซื้อขายพระเครื่องหรือวัตถุมงคลราคาสูง ๆ ก็ยังใช้คำว่าบูชาแล้วจะได้ลาภ ส่วนแท้ไม่แท้ จริงไม่จริง ก็ไม่มีใครว่าอะไรได้ ไม่เคยมีใครฟ้องว่าบูชาไปแล้วไม่เห็นขลัง   เป็นการสมยอมเชิงศรัทธากันโดยแท้

ศิลป์ชัย เชาว์เจริญรัตน์